Z dzieciństwa zapamiętany zapach smażonego karpia, kapusty wigilijnej, śledzia. Smak makiełek i racuchów drożdżowych, liczenie potraw, czy aby na pewno wszystkie się zgadzają. Piękna polska tradycja wigilijna. Kuchnia na tę wyjątkową kolację w roku to osobny dział w wielu książkach z serii „Kuchnia Polska”. Ale te nasze potrawy wigilijne, mimo, że w Polsce kultywowane z pokolenia na pokolenie wcale nie są takie polskie.

Generalnie nasza kuchnia pełna jest zapożyczeń.  My Polacy z wrodzoną sobie megalomanią lubimy myśleć, że to my je wszystkie wymyśleliśmy. W przypadku kuchni polskiej dzieje się sprawa zabawna, bowiem wiele potraw, które są obecne na naszych stołach, jedzą też sąsiedzi w regionie czy szerzej nacje słowiańskie.

Mak

Czy mogą  święta obyć się bez makowca, klusek z makiem lun kutii? Pewnie, że nie i nie ma, co do tego wątpliwości. Mak stosowali już Sumerowie, potem szeroko używany był w antycznej Grecji. Te słodkie przysmaki na dobre wrosły w obowiązkowy wigilijny zestaw rodem z Polski. Jednak kutia to danie ukraińskie, jadane w Rosji, na Białorusi czy Litwie, w Serbii i Rumunii. Natomiast makowiec to brat bliźniak słoweńskiego makovnika, czy chorwackiej makownicy. Od Niemiec, przez Europę środkową i wschodnią aż po Bałkany, święta kojarzą się z ciastami, kołaczami, kluskami, farszami, struclami ze słodkimi nadzieniem makowym doprawionym miodem i bakaliami.

Piernik

Nasze położenie geograficzne, i nie ukrywajmy zawieruchy historyczne sprawiły, że byliśmy wystawieni na różne kultury i narodowości, chciał nie chciał i zwyczaje kulinarne się zapożyczały. Jesteśmy w pewnym sensie krajem „pogranicznym”, a z takimi miejscami tak to już bywa, że są prawdziwymi tyglami kulturowymi i kulinarnymi. Każda część Polski ma swoje tradycyjne menu bożonarodzeniowe, a raczej wigilijne. I w wielu przypadkach dania te są lustrzanymi odbiciami potraw zza miedzy. Śląsk, Opolszczyzna to oczywiście obowiązkowe pierniki na świątecznym stole. Tym domowym jak i tym toruńskim nikt nie odmawia fenomenalnego smaku ani „polskiego obywatelstwa”. Jednak warto wspomnieć, że korzenie tego przysmaku bogatego w miód, przyprawy korzenne takie jak imbir, do Europy przywędrowały w X wieku wraz z armeńskim mnichem Grzegorzem. Zatrzymawszy się na kilka lat we Francji, wprowadził on ten rodzaj wypieków do tamtejszej kuchni. Z wielkim zamiłowaniem i wprawą przez wieki przyswoili sobie te ciastka ludy germańskie i skandynawskie, doprowadzając receptury pierników i form ich prezentacji jak słynne domki, wprost do perfekcji.

Keks

Wrócę jeszcze do bożonarodzeniowych słodkości, mowa o keksie, który zakorzenił się na dobre w naszej kuchni, choć pamiętajmy, to ciasto zdecydowanie wywodzi się z  anglosaskiej tradycji . Natomiast ryż na mleku, zapiekany z cukrem, migdałami i cynamonem jest recepturą wywodzącą się z Portugalii. A przynajmniej Portugalczycy się do niej najbardziej przyznają.

Kuchnia Litewska

Kresy Wileńskie to wspaniałe wigilijne rolmopsy śledziowe, smażone śledzie, smażone uszka do barszczyku z buraków pochodzące z kuchni litewskiej. Wiele z potraw litewskich to posag króla Jagiełły wniesiony do średniowiecznej Polski. Zatem przyzwyczailiśmy się przez stulecia i traktujemy jak własne: pierożki, w tym te z grzybami i kapustą, tak pożądane na Wigilię, pyzy, kołduny, kulebiaki z grzybami, czy warzywa, bez których nie ma polskiej wieczerzy: burak, kapusta, fasola to również jedne z najbardziej lubianych jarzyn przez Litwinów. Znana jest także tradycyjna litewskapotrawa wigilijna śliżyk, rodzaj pieczonych kluseczek z ciasta pierogowego ze słodkim nadzieniem makowym.

Kuchnia Żydowska

Kultura żydowska w Polsce to kilkaset lat koegzystencji, nie ma mowy, aby potrawy się nie przenikały. Wiele świąt żydowskich to potrawy niemal identyczne z tymi, które w polskich domach jada się na Wigilię. Na żydowski Nowy Rok czyli Rosh Hashana spożywa się np. pierniki z miodem, na wigilię święta Jom Kippur serwowane są liczne potrawy z ryb: śledź, smażona ryba. Podczas święta Purim czyli Święta Estery rodzina obdarowuje się prezentami i dzieli ciasteczkami z nadziewanymi farszem z maku i miodu.
Wiele potraw, i to nie tylko tych  wigilijnych ma swoje korzenie lub odpowiedniki w kuchni żydowskiej, a z tych bożonarodzeniowych warto wspomnieć smażone śledzie z ziemniakami ( bardzo popularne zwłaszcza w przedwojennej Warszawie). Moja prababcia, przedwojenna Warszawianka z Woli, dorastająca w sąsiedztwie warszawskich rodzin o korzeniach niemieckich, rosyjskich, żydowskich, cygańskich, zawsze podkreślała wartość podpatrywania receptur i sposobu gotowania znanego w innych kulturach, a śledź z ziemniaczkami był w jej domu obowiązkowym daniem na piątki, zwłaszcza w poście oraz na Wigilię. Kuchnia żydowska to jeszcze jeden cudny wynalazek, którego smak uwielbiam. To chałka, z masełkiem i bawarką, też patent mojej prababci Julci, natomiast w wielu regionach Polski podawana po wieczerzy z kompotem z suszu lub z farszem z maku.

Kuchnia Polska 

Zatem nasz kraj pełen jest: ryb po grecku, fasolek po bretońsku, tatara, o którym sama nazwa mówi skąd pochodzi, mizerii rodem z Francji, schabowego do złudzenia przypominającego sznycel, blin rodem z Rosji, zupy pomidorowej o korzeniach włoskich, wątróbki z cebulką i nóżek w galarecie z kuchni żydowskiej. Mimo to, te wszystkie „wycinanki” z kuchni europejskich i nie tylko, tworzą genialny kolaż pt. Kuchnia Polska, i z której części kraju by się nie pochodziło, i jakiego odpowiednika w innych kuchniach nie znalazło, to tradycje takie jak te wigilijne, cały ceremoniał i przebieg wieczerzy, obyczaje i zwyczaje, kolędy i pieśni patriotyczne, przesądzają, że owy kolaż jest wyjątkowy i niepowtarzalny. Polska Wigilia to coś więcej niż 13, 12, 9 dań, to czas, który na wielu zakrętach historii po prostu był potwierdzeniem obywatelstwa, tego z urodzenia a nie z adresu. Dlatego z pełną świadomością pochodzenia niektórych dań, i wiedząc, że nie są one tak do końca z Polski rodem, ale obecne w tradycji, jestem z nich strasznie dumna.

Jeśli potrzebujsz przypomnieć sobie zasady łączenia wina z jedzeniem to przeczytaj tekst 

Przeczytaj także jakie wina wybrać na Boże Narodzenie

Wszystkim Czytelnikom Pink Mode życzę zdrowych i pogodnych  Świąt oraz cudownych odkryć kulinarnych i winiarskich!